مصاحبه مجله تخصصی معماری ویلا با فرشاد فرزین مدیرعامل شرکت سرمایه گذاری مسکن جنوب

«فرشاد فرزین» زاده­ یسال 1345 در شهر شیراز است. وی تحصیل در رشته­شهرسازی را در سال 1377 در دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران به ­پایان رسانید. او در حوزه­ شهرسازی، تجربه‌های مدیریتی گوناگونی در کارنامه دارد. فرزین خودش را فرزند ایران می‌داند و تجربه­زیستی ­اش در بافت تاریخی بوشهر و شیراز، منبع الهام او در اندیشیدن به مسائل سرزمین، هویت، هندسه و نقش انسان در فضای معماری بوده است؛ هم‌جواری با دریا و هم‌نشینی با مردم محلی و هنرمندان جنوب، نگاه او را به حل چالش‌های بزرگ، منعطف و پایدار کرده ‌است. وی از زمان حضورش به­ عنوان مدیرعامل «شرکت سرمایه‌گذاری مسکن جنوب»، تحولات بنیادینی را با نگاهی بلندمدت به منافع عمومی، معماری و شهرسازی به ­وجود آورده است. او توانست از خدمات معمارانه برای افزایش کیفیت­ های فضایی و ایجاد تعاملات اجتماعی استفاده کند و بدین­ ترتیب خود را در خط مقدم تولید پروژه‌های مسکن اجتماعی در دوران معاصر کشور قرار دهد.

فرشاد فرزین از سال 1395 تاکنون به­ عنوان مدیر در شرکت سرمایه‌گذاری مسکن جنوب ایفای نقش کرده است. او در این مدت توانسته است از حضور تعداد قابل‌توجهی از معماران معاصر ایرانی در خلق پروژه‌های این شرکت بهره ببرد‌ و از خدمات فکری آنان در پیشبرد بیش از 40 پروژه­ی مسکونی، تجاری و اداری در شش استان جنوبی کشور بهره­مند شود.

"امیدواریم فرزندان خلفی باشیم برای مادرانمان که الماس رنج هستند".

پیشینه­ ی تحصیلی و مدیریتی شما در هدایت مسیری که امروزه در شرکت سرمایه­ گذاری مسکن جنوب در پیش گرفته­ اید تا چه اندازه تأثیر‌گذار بوده‌ است؟

هردوی آن‌ها در مسیر وظایف و مسئولیت‌هایی قراردارند که امروزه در شرکت سرمایه‌گذاری مسکن جنوب بر عهده داریم. من به ­عنوان یک شهرساز، مدیر و شهردار از مقیاس بالاتری به مباحث واحدهای مسکونی و مجتمع‌های مسکونی نگاه می‌کنم. ما در معماری با انسان و نیازهای او سروکار داریم؛ نیازهایی که از بدو تولد تا زمان مرگش همراه اوست؛ اما در شهرسازی این همراهی جامع­تر است، توجه به روزگار پیش از تولد و پس از مرگ انسان و هم­چنین موضوعات فرهنگی و اجتماعی مرتبط با آن در دستور کار قرار دارد؛ بنابراین، ما با این رویکرد در این شرکت به ­دنبال تأمین منافع شخصی، عمومی و اجتماعی در شهر هستیم.

خط مشی شرکت سرمایه‌گذاری مسکن جنوب چیست؟

شرکت سرمایه‌گذاری مسکن جنوب، زیرمجموعه­ ی گروه سرمایه‌گذاری مسکن به­ حساب می‌آید و از ابتدای تأسیسش به­ دنبال ارتقای کیفیت ساختمان‌سازی به سطحی بالاتر از چهارچوب‌ها و استانداردهای ساختمان­ سازی در کشور بوده ‌است؛ گفتنی است که موضوع کیفیت و معماری تا پیش از دوران مدیریت اینجانب کمتر در اولویت قرار داشت و میزان اداره ­ی امور شرکتی بر مبنای کمیت، نمره‌ها و براساس متراژ قابل فروش هر ساختمان ارزیابی می‌شد. ما همواره برای استفاده از خدمات معمارانه در انجام وظایفمان مصمم بودیم و در این راستا با همکاران و رؤسای دیگر این شرکت پیمان بستیم؛ ما قرار گذاشتیم که علاوه­ بر ایجاد ارزش افزوده و سودآوری برای شرکت به فکر خلق آثاری "مانا در زمان" و ساختمان‌های دارای تعاملات اجتماعی مطلوب با شهر باشیم؛ آثاری که بتوانند در تنظیم عملکردهای شهری از قبیل کار، تفریح، سلامت و ترافیک نقش مثبتی را ایفا کنند.

شما در چشم‌انداز شرکت اعلام کرده‌اید که مسکن باکیفیت، اولویت شماست؛ با این وصف، کیفیت را در خانه چگونه تعریف می‌کنید؟

به اعتقاد من، مسکن باکیفیت علاوه­‌بر تأمین مسائل عملکردی، نیازمند فضاهایی اجتماعی است که می­بایست در بسترهای مختلف فرهنگی، زمانی و مکانی مطالعه شود. بسیاری از معضلات شخصیتی و ناهنجاری‌های اجتماعی به­ دلیل آپارتمان‌نشینی‌ها در روزگار معاصر پدیدار گشته است؛ آپارتمان­ هایی که مفهومی "جداافتاده" دارند و فضاها نیز فقط کاربردی عملگرایانه به­ خود گرفته ­اند.

هم‌نسلی‌های ما زندگی اجتماعی در فضاهای مشارکتی را تجربه کرده‌اند و این در حالی‌ است که نسل‌های جدید به­ سختی با همسایگان و بستگان خویش ارتباط برقرار می­کنند‌ و بسیاری از تعاملات اجتماعی مانند بازی‌های دسته‌جمعیِ کودکان در شهر کاملاً از بین ‌رفته ‌است. باور ما بر این است که "مسکن خوب، زندگی را زیباتر می‌کند" و خوشبختانه توانسته­ ایم این دستاورد را داشته باشیم که این باور در بدنه­ ی شرکت جاری شود. مسکن مطلوب باید بتواند هم این کیفیت را در زندگی ایجاد کند و هم شهروندان سالمی را روانه­ ی اجتماع نماید؛ چراکه فکر می‌کنم اکثر افرادی که امروزه در شهرها زندگی می‌کنند شهرنشین هستند، ولی از امکانات شهروندی برخوردار نیستند.

سیر تقاضای مسکن در سال‌های فعالیت شما چگونه بوده ‌است؟ باتوجه به شرایط، آینده ­ی بازار مسکن را چطور ارزیابی می‌کنید؟ رونق یا رکود؟

بازار مسکن از سال 1395 در منطقه ­ی جنوب و حتی در جزیره­ ی کیش وضعیت راکدی داشت؛ این دوره  با شروع کار ما در این مکان هم­زمان بود،  اما از اواخر سال 1396 تا ابتدای سال 1401 رونق قابل­ قبولی به ­وجود آمد؛ این رونق در ادامه­ ی سال 1401 خاتمه یافت. امروز هم در رکود هستیم با این تفاوت که رکود بازار مسکن به ­دلیل فقدان قدرت خرید عمومی است و نه مسئله­ ی بی­ نیازی به مسکن. ما در ایران همواره با کمبود مسکن مواجه هستیم؛ بنابراین، من فکر می‌کنم باوجود تأثیر شاخصه‌های اقتصاد کلان، آینده­ ی صنعت ساختمان در ایران هم­چنان پُررونق خواهد بود و ایده‌های "مسکن اجتماعی مقرون‌به‌صرفه" در رأس تقاضای خرید متقاضیان قرار ‌خواهد گرفت.

به ­نظر می‌رسد باتوجه به سیاست‌های کلی کشور و شرایط اقتصادی موجود، تأمین حداکثری مسکن در پروژه‌ها در مقایسه با تعریف و طراحی فضاهای بینابینی نقش پررنگ‌تری دارد؛ نظر شما در این زمینه چیست؟ در طراحی مسکن و مجتمع‌های مسکونی، سبک زندگی و شرایط اجتماعی حاکم بر محیطِ طرح اولویت دارد یا درآمد و طبقه­ ی اقتصادی گروه هدف؟

ازآنجا که نظام معماری منسجمی در کشورمان وجود ندارد، ضوابط شهرسازی اشتباهی بر آن حاکم شده است. باتوجه به اینکه گروه هدف پروژه‌های شرکت مسکن جنوب از طبقه­ ی متوسط جامعه هستند، به این فکر افتادیم تا ابتدا از درون خودمان یعنی از حوزه­ ی معماری و مسکن اجتماعی شروع کنیم تا با شناخت معماری اصیل ایرانی نقش‌آفرین و جریان‌ساز باشیم!

 ما و معمارانی که در طراحی پروژه‌های مسکونی با ما همکاری می‌کنند همگی به­ دنبال کیفیت‌های فضایی و ارزش افزوده‌ای هستیم که از طریق فضاهای خالی و تعاملات اجتماعی حاصل می‌شود؛ در این راستا در بازسازی پروژه ­ی «سایه» توانستیم تا حدی وارد این موضوع شویم و البته در پروژه­ ی«شار» نیز این ویژگی به­ صورت بارزی در حال شکل‌گیری است؛ اما گاهی اوقات اقتصاد پروژه و یا ضوابط، محدودیت‌هایی را برای ما ایجاد می‌کند؛ بر همین اساس، ایده‌های ما در پروژه­ ی اخیرمان یعنی در عالی‌شهر بوشهر در کمیسیون ماده ­ی 5 شهرداری باطل شد و ناگزیر شدیم تا شکل پروژه را براساس ضوابط خشک آنجا تغییر دهیم؛ همان­طورکه اشاره گردید، سیاست‌های کلی کشور و شرایط اقتصادی به ­سمت تأمین حداکثری مسکن یا همان آپارتمان‌سازی‌های مرسوم پیش رفته ‌است و نیازهای محله‌ای و شهرسازی، استانداردهای سرانه­ ی فضاهای آموزشی، درمانی، سبز و غیره رعایت نمی‌شوند؛ به­ همین دلایل نیز شاهد از بین رفتن بافت و تاریخ محله‌های قدیمی و ارزشمند در شهرهایمان هستیم. ناآگاهی در عرصه ­ی شهرسازی بابت تأمین مسکن و سرپناه از یک­سو منجر به هدر دادن منابع انسانی و طبیعی در ساختمان‌سازی می­شود و از سوی دیگر موجب ایجاد آسیب ­های اجتماعی در زمان حال و آینده می‌گردد. من فکر می‌کنم که نقص موجود در این زمینه به طرح تفصیلی، دستگاه‌ حاکمیت و رانت‌های موجود در دستگاه‌های نظارتی و کنترل‌کننده برمی‌گردد. باور دارم که گام اول برای بازنویسی و اصلاح ضوابط می‌تواند جدی‌گرفتن فضاهای خالی در جانمایی و لکه‌گذاری ­های اولیه­ ی معماران و طراحان در دستور نقشه باشد.

باتوجه به گروه هدف (اقشار کم‌درآمد) تا چه حد در پروژه‌های شما تلاش شده ‌است که بازتولید نابرابری اجتماعی به کم­ترین میزان خود برسد؟ آیا نگاه ویژه‌ای به نیازهای گروه‌های سنی مختلف و به­ خصوص گروه‌های آسیب‌پذیر دارید؟

یک ایده‌ برای سرمایه‌گذاری اقشار کم‌درآمد وجود دارد و آن این است که آن‌ها بتوانند در پروژه‌های شرکت مسکن جنوب سرمایه‌گذاری کنند و حتی بابت این موضوع، بحث بورس و فرابورس مطرح شده که هنوز به اجرا درنیامده است؛ همان­طورکه پیش­ تر اشاره شد، اولویت ما در تعریف برنامه­ ی هر پروژه بر روی کیفیت فضایی و تعاملات اجتماعی متمرکز است، پس به­ خودی­ خود ماهیت فضاهای منفی که این تعاملات را بین ساکنان یک مجموعه باهم و ساکنان آن مجموعه با شهر و محیط خودشان ایجاد می‌کنند به نیازهای گروه‌های مختلف سنی این گروه‌ها برمی­گردد؛ ازجمله فضاهای باز و نیمه‌باز بازی، فضاهای استراحت و گفت‌وگو برای کودکان، سالمندان و بانوان.

استانداردسازی و انبوه‌سازی تا چه اندازه کیفیت زندگی را تحت تأثیر خود قرار داده ‌است؟

من اعتقاد دارم که برای پروژه‌های اقشار کم‌درآمد می­بایست علاوه ­بر طراحی معماری، طراحی صنعتی هم داشته باشیم، به­نحوی که خریدار با چمدان وسایل شخصی‌اش وارد پروژه شود؛ همان­طورکه مرحوم گلزار قصد داشت در طراحی شهرک اکباتان این ایده را اجرایی کند؛ این بدان معناست که امروزه علاوه­ بر طراحی صنعتی درها و پنجره‌ها نیازمند طراحی مبلمان و دکوراسیون مسکن نیز هستیم.

با بررسی روند پروژه‌ها به ­نظر می‌رسد رویکرد مجموعه از خانه‌های دست‌یافتنی به ­سوی خانه‌های رؤیایی در حال تغییر است. آیا این سیر تغییرات را تأیید می‌کنید؟ چه عواملی را در این موضوع دخیل می‌دانید؟